کشمکش میان «قسد» و رژیم «جولانی» در سایه چالش‌های سیاسی، به کجا می‌رسد؟
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: اتخاذ یک تصمیم روشن و شفاف در مورد چگونگی اداره مناطق شمال سوریه در هر دو سمت شرقی و غربی رود فرات، یکی از معماها و چالش‌های مهم این کشور است چرا که مدت‌هاست گروه‌هایی از شبه نظامیان کُرد که خود را «نیروهای سوریه دموکراتیک» (با نام اختصاری قسد و SDF) نامیده‌اند، کنترل چندین شهر و روستای منطقه را در دست دارند. کنترل نظامی مناطق کردنشین به دست خود کردها، چالشی مهم برای رژیم تروریستی جولانی است. کردها علاوه بر کنترل نظامی، منابع نفتی را نیز در اختیار دارند و تا همین چند روز پیش هم، بارها با گروه‌های عرب و ترکمان تحت حمایت ترکیه درگیر شده‌اند.
اطلاعات رسمی و دقیقی در مورد تعداد نفرات شبه نظامیان موسوم به «قسد» وجود ندارد اما برخی از نشریات و خبرگزاری‌های ترکیه نظیر روزنامه صباح دیلی و خبرگزاری دولتی آناتولی اعلام کرده‌اند که «قسد» نزدیک به ۸۰ هزار نفر نیرو در اختیار دارد و دست کم یک پنجم از کل نفرات آن، زیر نظارت افسران آمریکایی، آموزش نظامی دیده‌اند.
ترکیه؛ عامل بحران
ترکیه به عنوان کشوری که ۹۱۵ کیلومتر مرز خاکی با سوریه دارد، به مدت ۱۱ سال به بخشی از عوامل بحران تبدیل شد و بیش از ۲۰۰ هزار نفر از افراد موسوم به معارضان اسد را تسلیح کرد. آنکارا همچنین اجازه داد که تروریست‌هایی از ده‌ها کشور خارجی از استان‌های مرزی ترکیه همچون کلیس، آدانا، شانلی اورفا و غازی عنتاب، وارد سوریه شوند. علاوه بر این، ترکیه بارها به مناطق کردنشین حمله کرد و سال‌هاست که عفرین و چند منطقه دیگر در غرب فرات را به اشغال خود درآورده است.
از دید آنکارا، شبه نظامیان کُرد موسوم به «قسد» و همچنین گروه موسوم به «یگان‌های مدافعل خلق» (YPG)، همگی دنباله‌های گروهی و سازمانی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) هستند و باید به عنوان یک گروه تروریست با آنان برخورد شود. با این حال، واشنگتن چنین دیدگاهی ندارد و قسد را در مسیر اهداف خود، به عنوان مزدور مسلح، به کار گرفته است. این مساله عملا به یکی از مهمترین اختلافات سیاسی و امنیتی میان آنکارا – واشنگتن تبدیل شده است. آمریکا، که از همان سال نخست آغاز بحران سوریه و در دوران باراک اوباما و سپس در دوره‌های ترامپ و بایدن، از شبه نظامیان کُرد حمایت کرده و تسلیحات و تجهیزات نظامی در اختیارشان گذاشته است.
چرا خلع سلاح قسد پیچیده است؟
اظهارات برخی از مقامات رژیم صهیونیستی و همچنین، سخنان برخی از مقامات آمریکایی نشان داده که این دو طرف خارجی، به دنبال حمایت از قسد هستند اما هنوز مشخص نیست که این حمایت، در چه سطح و اندازه‌ای خواهد بود. همچنان که پیش‌بینی می‌شد، مقامات ترکیه درباره روند فعلی نگران هستند و می‌خواهند هر چه زودتر تکلیف این موضوع روشن شود.
گزارش شبکه تلویزیونی روداو مستقر در اقلیم کردستان عراق، نشان می‌دهد که سفر مظلوم عبدی به اربیل و دیدار او با مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات نیز مرتبط با موضوع تهدیدات ترکیه بوده است. عبدی در این دیدار از بارزانی خواسته که نزد مقامات آنکارا وساطت کند و حملات نظامی پراکنده به مناطق کردنشین را متوقف کند. متقابلا، بارزانی هم به عبدی توصیه کرده که به دیگر گروه‌های سیاسی کُرد نیز اجازه داده شود که در شمال سوریه، حضور مسلحانه داشته باشند. اما پاسخ عبدی به این درخواست بارزانی چنین بوده است: «منعی برای فعالیت آنها وجود ندارد اما لازم است به عضویت قسد دربیایند و شرایط ما را بپذیرند».
أسعد شیبانی که پیشتر به عنوان وزیر امور خارجه سوریه به ترکیه سفر کرده بود، در دیدار با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور و هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، به آنها اطمینان داده که دمشق در برابر قسد کوتاه نخواهد آمد. مظلوم عبدی به عنوان فرمانده کل قسد، در مصاحبه با العربیه از این موضوع پرده برداشته که در جریان دیدار محرمانه با محمد الجولانی، سرکرده گروه تروریستی «هیئت تحریر الشام» سخنی از خلع سلاح کُردها به میان نیامده است.
عبدی همچنین گفته است: «به آنها اعلام کردیم که می‌توانیم سوریه را با هم اداره کنیم». در همین حال، صالح مسلم از دیگر رهبران کردهای سوری نزدیک به اوجالان، اعلام کرده که برخلاف انتظار مقامات آنکارا، موضوعی تحت عنوان انحلال قسد و خلع سلاح نیروها در میان نیست و مذاکرات باید بر مبنای توافق و تضمین مشارکت کردها در ساختار اجرایی کشور باشد.
در همین حال، به نظر می‌رسد، مقامات ترکیه به شکلی زیرکانه، به دنبال آن هستند تا تحرکات کردها در شمال سوریه را به عنوان یک تهدید امنیتی جدی معرفی کنند اما در باطن، از قِبَل این ادعاها، به دنبال انتفاع مالی، در دست گرفتن بازار مصرف سوریه، در اختیار گرفتن آموزش نیروهای نظامی و امنیتی سوریه و برداشتن بیشترین سهم از آورده‌های مالی بازسازی سوریه هستند.
مسیر آتی ترامپ و اردوغان
هنوز مشخص نیست که توافق یا معامله نهایی بین دونالد ترامپ و رجب طیب اردوغان در خصوص میزان اثرگذاری کردها در شمال سوریه به چه شکلی پیش خواهد رفت. شاید به همین خاطر است که «انستیتوی تحقیقات سیاست خارجی» آمریکا نیز با عباراتی مبهم و خوش‌بینانه درباره بازتعریف نقش آمریکا در سوریه، اظهار نظر کرده است. در تحلیل مفصل این موسسه آمده است: «با توجه به همکاری واشنگتن با نیروهای دموکراتیک سوریه در شمال شرق این کشور، مدیریت روابط شبه نظامیان کُرد با دولت ترکیه، چالش مهمی برای سیاست خارجی آمریکا است».
در ادامه این تحلیل آمده است: «ایالات متحده ناچار است از گفتگوهای جاری بین دولت ترکیه و عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) حمایت کند، زیرا بهبود روابط بین ترکیه و گروه‌های کُرد، کار را برای مدیریت پرونده سوریه نیز آسان می‌کند. بنابراین لازم است که تلاش برای یک رابطه سودمند متقابل بین ترکیه و کردهای سوریه، در اولویت دیپلماسی ایالات متحده باشد. اولین گام، توقف حملات تحت حمایت ترکیه به مناطق کردنشین سوریه است زیرا این حملات خطر ایجاد بی‌ثباتی را به دنبال دارد و ممکن است شرایط به اندازه‌ای از کنترل خارج شود که باعث مداخله سایر کنشگران منطقه گردد».
