بهترین کار در مقابل رفتارها و حرف‌های جاهلانه چه عملی است؟

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: نهضت «زندگی با آیه‌ها» که از سال گذشته آغاز شده با استقبال شایانی روبه‌رو گردیده است. باید در وادی زندگی، با نوای قرآن همدم شویم و در هر کنج و کنار، جلوه‌های انس با کلام وحی را پدیدار سازیم. از گنجینه امثال قرآنی، برای بنای فرهنگی استوار بهره گیریم و آیات پرکاربرد را در حافظه سپرده، در سخن و عمل به کار بندیم، تا در این عرصه، نقشی ایفا کنیم. به سان پیامبر رحمت (ص) که خُلقش قرآن بود، ما نیز در پی کسب این منش والا باشیم. در راستای اعتلای نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها»، هر گامی که برداریم، چراغی فرا راه جامعه روشن کرده‌ایم؛ نهضتی که در پی فهم و تبیین آیات الهی است. با همراهی و تشویق یکدیگر، این حرکت را تقویت کنیم، تا این کوشش‌ها، ثمری نیکو به بار آورد.

سوره اعراف آیه ۱۹۹

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ

عفو و گذشت را پیشه کن، و به کار پسندیده فرمان ده، و از نادانان روی بگردان.

تو ای مصطفی راه بخشش بگیر / بکن امر بر کار نیک ای بصیر

قاعده‌های ساده

از توی کتاب‌های زبان بدن و مذاکره، هزار قاعده عجیب برای معاشرت‌هایش درآورده بود. می‌گفت جلوی آدم‌ها دست به سینه ننشین، چون خیال می‌کنند گاردت را بسته‌ای. می‌گفت موقع حرف‌زدن بینی‌ات را نخاران، چون فکر می‌کنند مثل پینوکیو دروغ می‌گویی. آن‌قدر در قانون‌های من‌درآوردی مذاکره و زبان بدن غرق شده بود که قاعده‌های ساده را فراموش کرده بود. مردی که از مکه ظهور کرد و صدایش را به تمام دنیا رساند، نه زبان بدن عجیب و غریبی داشت و نه کسی را با فنون مذاکره فریب می‌داد. قاعده‌هایش ساده بودند: از بدی‌های مردم بگذر، به خوبی‌ها دعوتشان کن و از آدم‌های خرده‌شیشه‌دار عبور کن!

مدارای پیامبرانه؛ راهی برای ساختن جامعه

زندگی، عرصه‌ای پر از تعاملات گوناگون است. گاهی با کسانی مواجه می‌شویم که رفتار یا گفتارشان به‌دور از ادب، عقلانیت یا انصاف است. ممکن است حرف‌هایی بزنند که دلگیرمان کند یا کارهایی کنند که خلاف شأن انسانی باشد. در چنین موقعیت‌هایی، چگونه باید رفتار کنیم؟ آیا مقابله به‌مثل کنیم یا با گذشت و مدارا، راهی به‌سوی اصلاح باز کنیم؟

خداوند در آیه‌ی کریمه «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ» سه دستور مهم به پیامبر اکرم؟ می‌دهد که هرکدام، کلیدی برای تعاملات اجتماعی و فردی هستند:

۱. گذشت از حقوق شخصی: در مواجهه با خطاها و رفتارهای ناشایست دیگران، بهترین راه، عفو و گذشت است. این گذشت، نه‌تنها آرامش روحی می‌آورد، بلکه فضای جامعه را نیز از تنش و دشمنی پاک می‌کند.

۲. امر به معروف: گذشت به‌معنای بی‌تفاوتی نیست. در عین عفو، باید به ارزش‌های اخلاقی دعوت کنیم و دیگران را به کارهای پسندیده و معروف تشویق کنیم.

۳. بی‌اعتنایی به جاهلان: گاهی بحث‌کردن یا مقابله با افراد نادان، فقط وقت و انرژی را هدر می‌دهد. بهترین کار، بی‌اعتنایی به رفتارها و حرف‌های جاهلانه است.

این آیه، الگویی کامل از رفتار پیامبرانه است. پیامبر اکرم در تمام زندگی خود، نمونه‌ی عینی این دستورات بود. گذشت او از آزارهای قریش، هدایت‌شان به سوی حق، و بی‌توجهی به جاهلان، به ساختن جامعه‌ای سالم و انسانی انجامید.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می‌فرمایند: «عاقل‌ترین مردم کسی است که بیشتر از همه با دیگران مدارا کند، …زیرا که مدارای در جامعه آرامش را، یک زندگی راحت را برای همه فراهم می‌کند. بر خلاف آن کسانی که دنبال سختگیری با این و آن هستند. که سر هر چیزی سر هر نقطه‌ی کوچکی سختگیری کردن، اذیت کردن بگو مگو کردن این درست نقطه‌ی مقابل مداراست .»[۱]

امروز، بیش از هر زمان دیگری، نیاز به این آموزه‌ی قرآنی احساس می‌شود. در دنیایی که پر از تنش‌های اجتماعی، سیاسی و شخصی است، تنها با عفو، امر به معروف و بی‌اعتنایی به جاهلان می‌توان مسیر سعادت را هموار کرد. این آیه، دعوتی است برای همه‌ی ما: با رفتار پیامبرانه، دل‌ها را به هم نزدیک‌تر کنیم و جامعه‌ای انسانی‌تر بسازیم.

خداوند در این آیه از ما خواسته است که:

خطاهای دیگران را ببخشیم، به کارهای پسندیده دعوت کنیم و از افراد نادان روی‌گردان باشیم.

برای عمل به این آیه در زندگی می‌توانیم:

_ همین الآن حداقل یک نفر که ما را ناراحت کرده است، ببخشیم. از دوستی که غیبتمان کرده یا…

_ در جمع‌های خانوادگی یا دوستانه، رفتارهای مورد پسند عرف و شرع مثل احترام به بزرگ‌ترها و کمک به نیازمندان را ترویج دهیم.

_ اگر با فردی جاهل یا بی‌ادب مواجه شدیم، به‌جای مشاجره یا مقابله، با آرامش از او فاصله بگیریم.