چرا دچار کم خونی می‌شویم؟
مریم باقریان فوق تخصص خون و انکولوژی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با انواع کم‌خونی و علائم این نوع بیماری توضیحاتی داد و گفت: کم‌خونی یا آنمی به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا میزان هموگلوبین آن‌ها کاهش می‌یابد. گلبول‌های قرمز در مغز استخوان تولید می‌شوند و نقش اصلی آن‌ها انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است.
وی ادامه داد: هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز، مسئول حمل اکسیژن است و برای عملکرد صحیح به آهن و دیگر عناصر مانند روی نیاز دارد. زمانی که تولید گلبول‌های قرمز مختل شود یا هموگلوبین به درستی تشکیل نشود، کم‌خونی رخ می‌دهد.
شیوع کم‌خونی
باقریان اذعان کرد: کم‌خونی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در جهان است و میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۱٫۶۲ میلیارد نفر در سراسر جهان از کم‌خونی رنج می‌برند که بیشترین شیوع آن در میان زنان باردار و کودکان دیده می‌شود. کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی است و در مناطقی که دسترسی به مواد غذایی غنی از آهن محدود است، شیوع بیشتری دارد. کم‌خونی‌های ارثی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل نیز در مناطق خاصی از جهان، از جمله جنوب آفریقا، مدیترانه، خاورمیانه و بخش‌هایی از هند، بیشتر دیده می‌شوند.
کم‌خونی ناشی از فقر آهن
وی تصریح کرد: یکی از شایع‌ترین انواع کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است. این نوع کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. علل آن می‌تواند شامل تغذیه ناکافی، از دست دادن خون (مثلاً در قاعدگی‌های شدید یا خونریزی‌های گوارشی) یا جذب ناکافی آهن از روده باشد. درمان این نوع کم‌خونی معمولاً با مکمل‌های آهن و بهبود رژیم غذایی امکان‌پذیر است.
وی افزود: همچنین مواد غذایی غنی از آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات (مانند عدس و لوبیا)، سبزیجات برگ‌دار تیره (مانند اسفناج)، غلات غنی‌شده با آهن و خشکبار (مانند کشمش و بادام) هستند. مصرف ویتامین C نیز به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.
کم‌خونی ارثی
فوق تخصص خون و انکولوژی در ادامه گفت: برخی از انواع کم‌خونی ریشه در اختلالات ژنتیکی دارند. دو نمونه شایع این نوع کم‌خونی‌ها، تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل هستند. این بیماری‌ها تحت عنوان هموگلوبینوپاتی‌ها شناخته می‌شوند و ناشی از جهش‌هایی در ژن‌های مسئول ساخت هموگلوبین هستند.
تالاسمی
وی بیان کرد: این بیماری، تولید زنجیره‌های گلو بین (جزئی از هموگلوبین) مختل می‌شود. بسته به نوع تالاسمی، علائم می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. در موارد شدید، بیماران به تزریق منظم خون و درمان‌های حمایتی نیاز دارند.
کم‌خونی داسی شکل
باقریان اظهار داشت: این بیماری ژنتیکی باعث تغییر شکل هموگلوبین می‌شود. گلبول‌های قرمز به جای شکل گرد و انعطاف‌پذیر طبیعی، به شکل داس یا هلال درمی‌آیند. این سلول‌های داسی شکل به راحتی از مویرگ‌های خونی عبور نمی‌کنند و باعث انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به حملات دردناک، آسیب به اندام‌ها و همولیز (تخریب زودرس گلبول‌های قرمز) شود. بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل اغلب سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در معرض عفونت‌ها و عوارضی مانند سکته مغزی هستند.
درمان کم‌خونی‌های ارثی
فوق تخصص خون و انکولوژی تصریح کرد: درمان این بیماری‌ها بستگی به شدت علائم دارد. در موارد خفیف، ممکن است تنها نظارت و اقدامات حمایتی مانند مکمل‌ها و داروهای مسکن کافی باشد. در موارد شدید، تعویض خون یا پیوند مغز استخوان ممکن است ضروری باشد. پیوند مغز استخوان، به‌ویژه از اهداکنندگان سازگار، می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز سالم را در بدن بیمار بازگرداند. تحقیقات اخیر در زمینه ژن‌درمانی نیز امیدهایی برای درمان قطعی این بیماری‌ها ایجاد کرده است.
باقریان در پایان خاطر نشان کرد: کم‌خونی‌ها، چه ناشی از فقر آهن و چه اختلالات ارثی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل، می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت فرد داشته باشند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد. در حالی که کم‌خونی فقر آهن معمولاً با اصلاح رژیم غذایی و مصرف مواد غذایی غنی از آهن مانند گوشت، حبوبات و سبزیجات برگ‌دار تیره قابل درمان است، کم‌خونی‌های ارثی نیازمند رویکردهای پیچیده‌تری مانند تعویض خون، پیوند مغز استخوان و ژن‌درمانی هستند.
