صحنه ای از جنگ که از ذهن صادق آهنگران نمی رود

به گزارش خبرگزاری مهر، دومین نشست «کافه کتابخونا» و چهارمین نشست از مجموعه نشست‌های زن تراز انقلاب اسلامی با محوریت نقد و بررسی کتاب «راز بی‌بی‌جان» نوشته الناز عباسیان، در آستانه سالروز وفات حضرت ام البنین و روز تکریم مادران و همسران شهدا در سه‌شنبه ۲۰ آذر در فرهنگسرای امید برگزار شد.

کتاب «راز بی بی جان»، زندگینامه داستانی سیده بتول جزایری مادر شهید سید حسین علم الهدی است که توسط انتشارات روایت فتح منتشر شده است. سیده بتول جزایری نه تنها به عنوان یک مادر شهید که به عنوان یک کنشگر فرهنگی در دوران قبل از انقلاب فعالیت داشته است.

نشست نقد این کتاب با حضور الناز عباسیان نویسنده کتاب، سیدمحمدحسن (حمید) علم الهدی و محمد علم الهدی برادران شهید سید حسین علم الهدی، خانواده و اقوام وی، حاج صادق آهنگران از دوستان خانوادگی حاجیه بی بی، منتقد کتاب، سمیه عظیمی کارشناس مجری و ابوالفضل باقری مدیر فرهنگی هنری منطقه ۱۳ شهرداری و رئیس فرهنگسرای امید همراه بود.

انقلاب اسلامی و سه گانه شرق، غرب و اسلام

ابوالفضل باقری در ابتدای این مراسم گفت: انقلاب اسلامی ایران با ظهور خودش، دو گانه شرق و غرب را به سه گانه شرق و غرب و اسلام تبدیل کرد. او ادامه داد: انقلاب اسلامی در تمام زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و سبک زندگی حرف برای گفتن دارد. مدیر فرهنگی هنری منطقه ۱۳ شهرداری، توضیح داد: آن چیزی که بهانه برگزاری این نشست است، همین است که زن در نگاه اسلام چیست؟ چگونه است؟ و چگونه باید به آن پرداخته شود؟

قلمم به پاکی خون شهدا پا گرفت

الناز عباسیان هم با بیان اینکه نوشتن از شهدا و خانواده‌هایشان برکت زندگی ام است، گفت: قلمم به یمن پاکی خون شهدا و تقدس مسیری که انتخاب کردند، پا گرفت.

نویسنده کتاب «راز بی بی جان» با بیان اینکه سیده بتول جزایری مادر یکی از پرافتخارترین شهدای دفاع مقدس، یعنی شهید سید محمد حسین علم الهدی است، گفت: توصیف این زن در واژه‌ها نمی گنجد. فقط کافی است دوران کودکی و تلاش‌های کودکانه‌اش را در موضوع کشف حجاب رضا شاه مرور کنیم که خود یک کتاب است. از ازدواج و از خودگذشتگی دختر سیزده، چهارده ساله برای قبول مادری پنج فرزند بی مادر در شهر غریب هم هرچه بگوییم، کم است. همراهی با همسر عالم و مبارز (آیت الله سید مرتضی علم الهدی اهوازی) و حمایت از نهضت امام خمینی (ره) در سا ل های تبعید ایشان را هم نباید از قلم انداخت. مگر می‌شود کسی را که جرئت و جسارت نوشتن تلگراف به شاه در حمایت از امام خمینی داشته، با کلمات و جملات توصیف کرد؟! این چنین است که فرزندانی نترس و شجاع برای این انقلاب تربیت می‌کند تا ساواک در حسرت التماس و خواهش این مادر برای آزادی پسرانش بماند.

نوشتن از این شیرزن کار ساده ای نبود

عباسیان درباره خدمات این مادر شهید، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: اما بعد از پیروزی انقلاب هم رشادت‌های این شیرزن نمود دیگری پیدا کرد، از تشکیل کاروان حضرت زینب برای همراهی با خانواده‌های داغدار شهدا و تا تبدیل چایخانه اهواز برای پشتیبانی از جبهه، فقط گوشه‌ای از خدمات «بی بی سیده بتول جزایری» به این مرز و بوم است.

وی سیده بتول جزایری را از شاخص ترین بانوان پشت جبهه دانست و گفت: نوشتن از این شیرزن کار ساده ای نبود، او سال ۱۳۶۷ از دنیا رفته بود و نزدیک ترین فرد به او، یعنی دخترش خدیجه علم الهدی هم در همان ماه‌های نخست تألیف کتاب به رحمت خدا رفت. در ده‌ها دیدار حضوری و بیش از صد تماس تلفنی با حدود هشتاد فرد مطلع و همچنین فیش برداری از سی و دو کتاب و مقاله به اینجا رسیدیم که به قدر توان، اندکی از این گوهر کشف نشده در معدن انقلاب را درک و روایت کنیم. چه بسا وجوه پنهان شخصیت ایشان هنوز ناشناخته باقی مانده است.

بی بی جان خودش یک فرمانده جنگ بود

الناز عباسیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: شاید اگر بانوان اهواز پشت جبهه نبودند، سرنوشت جنگ به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد. بی بی جان خودش یک فرمانده جنگ بود.

وی افزود: نکته جالب در تحقیق‌های میدانی کتاب بی بی جان این بود که برای نوشتن از خاطرات این زن سراغ آدم‌هایی رفتیم که خود گنجی ناشناخته بودند و نفس‌های وجودی شأن نعمتی است برای این انقلاب. چه خوب است قبل آنکه دیر شود، سراغ این عزیزان هم برویم که سرگذشت هر یک کتابی خواندنی خواهد بود.

این نویسنده گفت: این کتاب زندگی نامه شیرزنی است که نه تنها نشان افتخار مادر یکی از بی باک ترین فرماندهان شهید دفاع مقدس را بر سینه دارد، بلکه خود گنجینه است برای این انقلاب؛ مؤسس چایخانه (مرکزپشتیبانی جنگ در اهواز) و کاروان حضرت زینب (س) برای دلداری خانواده‌های شهدا. کتاب «راز بی بی جان» همان طور که از عنوان خودش پیداست حرفی تازه دارد. قرار است بعد از ۴۳ سال از شهادت فرمانده جوان هویزه سید حسین علم الهدی و ۳۳ سال از درگذشت مادر قهرمان ایشان روایت‌هایی در کتاب بازگو شود که پیش تر به آن پرداخته نشده بود. همانطور که می‌دانید کتاب‌های زیادی پیرامون این شهید نوشته شده اما به راز بی بی جان اشاره نشده است. بی شک بیان این راز در کتاب هم به نوعی خواسته خود شهید و مادر بزرگوارشان بوده و مسیر را آنها به ما نشان دادند. به نظرم بهتر است اجازه دهیم خواننده کتاب با خوانش فصل‌های آن به راز بی بی جان و شخصیت والای این زن پی ببرد.

عباسیان گفت: ناگفته نماند این کتاب تنها کتابی است که اختصاصاً درباره خود این مادر در این حجم و با گستردگی خاطرات و روایت‌ها منتشر شده است. بی شک به خاطرات سید حسین و دیگر فرزندان بی بی جان گریزی زدیم اما روایت مفصل از سید حسین را باید در کتاب خود سید حسین علم الهدی بخوانیم. جلد دوم این کتاب (زندگی نامه شهید سید حسین علم الهدی) هم در دست تألیف است و ان‌شاالله توفیق داشته باشم از همین انتشارات روایت فتح منتشر کنم. کتاب‌ها به صورت دوجلدی مادر و پسری منتشر می‌شود.

این کتاب به مسائل امروز جامعه نزدیک است

در ادامه خانم صدر که به عنوان منتقد در برنامه حضور داشت، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدا و مادران شهدا گفت: این برنامه از جنبه الگوسازی و اسوه‌ای برای نسل جوان بسیار مؤثر است.

وی افزود: این کتاب و مجموعه خاطرات بیان شده در آن به مسائل کنونی اجتماع ما نزدیک است. این کتاب به شیوه روایتگری تنظیم شده است و نویسنده به خوبی از عهده این کار برآمده است.

نقش اجتماعی زنان در کتاب پررنگ است

خانم صدر ادامه داد: کتاب سعی کرده نقش آفرینی‌های بی بی جان را در صحنه‌های مختلف تاریخی روایت کند. از کودکی ایشان و مسائل مربوط به کشف حجاب و دیکتاتوری رضاشاهی تا وفات ایشان بعد از شهادت پسرشان در کتاب روایت شده است. افراد در زندگی از دو نقش فردی و اجتماعی برخوردارند. نقش اجتماعی ایشان که در کنار نقش فردی مطرح می‌شود، به قدری پررنگ است که نقش فردی را در دل خود جای می‌دهد و به مخاطب ارائه می‌کند. این منتقد فرهنگی، اجتماعی با بیان اینکه جریان سازی های اجتماعی معمولاً در شخصیت مردان جلوه گر می‌شود، گفت: ما در کتاب بی بی جان شخصیت ولایت اجتماعی زنان را می‌بینیم.

صدر با اشاره به ادبیات مقام معظم رهبری در این خصوص گفت: در ادبیات مقام معظم رهبری بسیار بر مسئولت پذیری اجتماعی زنان و نقش اجتماعی زنان تاکید می‌بینیم. منظور از نقش اجتماعی، حضور الزاماً فیزیکی نیست. بسیاری از مادران شهدا و زنان انقلابی که شاید حضور اجتماعی پررنگی در عرضه انقلاب نداشته باشند، اما تأثیر دارند. نفس می کشند و از دل خانه یک مدیریت اجتماعی را رقم می‌زنند.

او یک فعال اجتماعی بود

در ادامه این مراسم سید محمد حسن (حمید) علم الهدی برادر شهید سید حسین علم الهدی صحبت کرد.

وی درباره مادرش حاجیه بی بی خانم سیده بتول جزایری گفت: ایشان، انسان خود ساخته‌ای بودند. توکلشان در زندگی همواره به خدا بود. دست بخشنده‌ای داشتند و همواره سفره‌اش باز بود. مهمان نواز و خستگی ناپذیر بود. اعتمادش به خدا زیاد بود. با ایمان و اهل گذشت بود. فعال اجتماعی بود.

علم الهدی درباره فعالیت‌های اجتماعی مادرش در آن زمان به مواردی اشاره کرد و گفت: امام جمعه و استاندار مسائل مهمش را نزد ایشان می‌آورد و از ایشان راهکار می‌گرفت. ایشان در آشوب‌های اوایل دهه ۶۰ که ناشی از بنی صدر بود با یک سخنرانی آرام‌بخش از احتمال درگیری در اهواز جلوگیری کرد.

خون حسین، نهایتاً به آزادی خرمشهر انجامید

برادر شهید علم الهدی درباره برادر شهیدش حسین گفت: او در دوران نوجوانی عضو انجمن اسلامی بود. او دانشجوی دانشکده ادبیات بود و انسان مردم داری بود و در طول تحصیل و دوران دانشجویی نیز با صدها دانشجو در ارتباط بود. برادر شهید حسین علم الهدی گفت: به برکت خون ایشان، تحولی در جنگ رخ داد و بعد از شهادت ایشان موجی در کشور ایجاد شد و اینگونه حضور دانشجویان در جبهه‌های جنگ افزایش یافت و گردان‌هایی تشکیل شد تا نهایتاً خرمشهر آزاد شد.

علم الهدی آن نور هر دو عینم

صادق آهنگران هم، از دوستان خانوادگی حاجیه بی بی خانم سیده بتول جزایری که نوحه معروف «علم الهدی آن نور هر دو عینم» را خواند و گفت: بیشتر خصوصیاتی که در وجود حسین علم الهدی بود، شبیه مادرش بودند. او از نظر ظاهر، بیان و انرژی همانند مادرش بود.

وی افزود: یکی از صحنه‌هایی که در طول هشت سال دفاع مقدس از ذهنم نمی‌رود، صحنه حضور مادران بر سر پیکر فرزندان شهیدشان در هویزه است. آنجا بی بی خانم همانند شیرزنی سخنرانی کردند. حسین از ثمرات حاج بی بی بود و تمام خصوصیات آن را داشت.

توجه مقام معظم رهبری به حاجیه بی بی جان

نوحه خوان دفاع مقدس از جمله ویژگی‌های حاجیه بی بی را توجه رهبر معظم انقلاب به ایشان دانست و گفت: هر موقع که ما به محضر آقا می‌رسیدیم، ایشان سراغ حاجیه بی بی را از من می‌گرفت. وقتی من خبر شهادت حاج حسین را با تماس تلفنی به رهبر معظم انقلاب دادم، ایشان در دو مرتبه، سه بار گفتند عجب! علت این گفته ایشان، خوابی بود که همسر ایشان در رابطه به مقام شهادت رسیدن حسین چند روز قبل از شهادت ایشان دیده بودند.

در پایان این مراسم عباسیان گفت: کتاب در ۱۳ فصل خواننده را به صورت روایت خطی از کودکی بی بی جان و سرنوشت پر فراز و نشیب تا درگذشت او همراه می کند. نکته مهم تقارن حوادث زندگی بی بی جان و اتفاقات مهم تاریخی است. مثل مقابله با کشف حجاب رضاشاه در کودکی، مخالف با اعدام امام خمینی (ره) و تلگراف زدن به شاه، مبارزات انقلابی و…

دیدار با امام خمینی و مقام معظم رهبری

این نویسنده از جمله اتفاقات جذاب زندگی این مادر که در کتاب نقل شده، به دیدارهای این بانو با امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و حتی خانواده‌های ایشان اشاره کرد.

وی در خصوص چگونگی دسترسی به اطلاعات برای نگارش این کتاب گفت: متأسفانه در همان ماه نخست شروع تحقیق برای کتاب، دختر ایشان خانم خدیجه علم‌الهدی بر اثر ابتلاء به کرونا از دنیا رفتند و عملاً ما یکی از همراهان همیشگی بی بی جان و راوی اصلی کتاب را از دست دادیم. با کمک سید حمید علم الهدی و سید علی شریعت زاده به ترتیب پسر و نوه بی بی جان کار پژوهش را شروع کردیم. تمام مصاحبه‌ها به صورت حضوری، جمعی و تلفنی خودم انجام دادم. تألیف کتاب حدود ۳ سال طول کشید. برای کتاب راز بی‌بی جان با حدود ۸۰ نفر مصاحبه انجام شد. سختی کار، کهولت سن اغلب دوستان بی بی جان بود که متأسفانه در طول مدت تألیف کتاب چند نفر از راویان به رحمت خدا رفتند. نکته جالب در تحقیق‌های میدانی کتاب بی‌بی جان این بود که برای نوشتن از خاطرات این زن سراغ آدم‌هایی رفتیم که خود گنجی ناشناخته بودند که نفس‌های وجودی‌شان نعمتی برای این انقلاب است. ناگفته نماند ۶ ماه حدود ۳۰ کتاب و مقاله در این زمینه خوانده و فیش برداری کردم تا دست پر و با پیشینه سراغ مصاحبه بروم.